 |
||
|
|
||
|
Szanujmy las - to nasze wspólne dobro. Wycieczki przedmiotowe - do lasu. Gry dydaktyczne w edukacji ekologicznej.
Wszyscy wiemy o tym, że las jest to miejsce szczególne. Las jest dla nas
ważny i bardzo pożyteczny. Kiedyś cały obszar Polski pokryty był puszczą.
Dziś lasy porastają mniej niż jedną trzecią powierzchni kraju. W większości są to nie gęste puszcze, lecz rzadkie lasy sosnowe. Wydawać by się mogło, że skoro tak niewiele drzew nam pozostało, to będziemy o nie szczególnie dbali.
Niestety tak nie jest. Podczas wycieczek do lasu często naszym oczom
ukazują się dzikie wysypiska śmieci, czy porzucone wraki samochodów. Do lasu należy jeździć jak najczęściej, ale trzeba umieć się w nim zachować. Nasza obecność nie może być dla niego obciążeniem.
Niejednokrotnie słyszymy o aktach wandalizmu w lesie, o bezmyślnym niszczeniu roślin i zwierząt, o braku szacunku dla natury. Fakty te oburzają, a zarazem przygnębiają, ale możemy i powinniśmy drogą odpowiedniego oddziaływania dydaktyczno - wychowawczego zwalczać wandalizm i skandaliczne wybryki w czasie wycieczek do lasu zarówno dzieci, młodzieży, jak i dorosłych. Uczenie dzieci, jak chronić las nie może ograniczać się tylko do poinformowania ich, jak trzeba się w lesie zachowywać. Uczenie dzieci szacunku do przyrody musi być poprzedzone rozbudzaniem wrażliwości na jej piękno, a to z kolei jest możliwe tylko poprzez częsty z nią kontakt. Obcowanie z przyrodą w sytuacji, gdy dzieci posiadają pewne wiadomości dotyczące środowiska sprawia, że zaczynają one postrzegać naturę jako cudowny organizm, w którym poszczególne elementy idealnie ze sobą współpracują, pasują do siebie. Zadaniem wychowania ekologicznego jest nie tylko zwrócenie uwagi na niebezpieczeństwa związane z zanieczyszczeniem i niszczeniem środowiska, ale też pobudzenie radości i podziwu dla ciągle jeszcze obecnego piękna i różnorodności jakie można spotkać w naszym otoczeniu. Warto w tym miejscu uzmysłowić sobie, czym jest las i dlaczego musi istnieć, że to nie tylko ... zbiorowisko drzew, zieleń doskonała, świeże powietrze, niezmącona cisza, dom naszych przyjaciół, miejsce spacerów, wspaniałe, niepowtarzalne przeżycia estetyczne, uroczy zakątek pełen tajemnic i dziecięcych fantazji, nieśmiała zieleń wiosny, bujność i bogactwo lata, purpurowa jesień i cicha, puszysta zima ... lecz także fabryka papieru, wysypisko śmieci, ofiara bezmyślnego niszczenia. Musimy uświadomić sobie, że lasy są niezbędnym warunkiem naszej egzystencji: Człowiek dla osiągnięcia wysokich zysków z lasu prowadzi niestety rabunkową gospodarkę zasobami leśnymi. Poważnym zagrożeniem dla lasu, a tym samym i człowieka jest zanieczyszczenie powietrza. Emisja siarki oraz związków azotu przez zakłady przemysłowe, fabryki i samochody bez katalizatorów jest powodem uszkodzenia ochronnej warstwy wosku na igłach, liściach, uszkodzenia ich szparek oddechowych, co z kolei przyczynia się do wzrostu parowania i w konsekwencji deficytu wody w roślinie. Zanieczyszczenia powietrza są także powodem zakłóceń w procesie fotosyntezy, która ma duże znaczenie dla człowieka ze względu na produkcję tlenu uwalnianego w wyniku tej reakcji. Do powolnej śmierci lasu przyczynia się także jednostkowy brak szacunku dla przyrody. Jego wyrazem jest m. in. bezmyślne zachowywanie się w lesie: hałasy, łamanie gałęzi drzew i krzewów, niszczenie grzybów, zwłaszcza tych niejadalnych, które odgrywają tak ważną rolę, ponieważ często współżyją z niektórymi gatunkami drzew ( zjawisko to nazywa się mikoryzą ). O braku szacunku dla przyrody świadczy też bardzo powszechny obecnie widok - śmieci w lesie, które nie tylko szpecą, ale także szkodzą środowisku. Podczas opadów deszczu wiele trujących substancji, znajdujących się w odpadach jest z nich wypłukiwanych i wsiąka razem z wodą opadową w ziemię. Przechodzą przez kolejne jej warstwy i dostają się do wody gruntowej - czyli tej, która znajduje się pod ziemią. Tragiczną konsekwencją zostawiania w lesie szklanych odpadów i rozpalania ognisk są pożary lasów. Niebezpiecznym zjawiskiem jest też wycinanie lasów. Jak wiadomo lasy utrzymują wilgoć, degradacja ich powoduje zakłócenie równowagi wodnej, co z kolei prowadzi do stepowienia, w tym dużych obszarów użytków rolnych. Należy więc zaprzestać wycinania drzew na tak wielką skalę. Wyprodukowanie 1 tony papieru wymaga ścięcia 17 drzew. Każda tona makulatury to zachowanie tych drzew w lesie. O ile w przypadkach niszczenia lasów przez szkodliwe związki trudno niekiedy ustalić jednostkową odpowiedzialność, o tyle za bezmyślne niszczenie roślin i zwierząt odpowiedzialność ponosi konkretna osoba. Te niepożądane zachowania wynikają bardzo często z braku świadomości o znaczeniu lasów i konieczności ich ratowania. Zadaniem nauczyciela jest informowanie czym jest las, jak ważne jest jego istnienie oraz podkreślenie zagrożeń lasu powodowanych przez ludzi. Nauczyciel powinien tak pokierować działaniami dzieci, aby jak najbardziej wzbogacić ich wiedzę i doświadczenia. Uczyć dzieci jak chronić las to przede wszystkim organizować jak najczęściej wyprawy do lasu połączone z zaznajamianiem dzieci z życiem zwierząt, roślin. W lesie można zorganizować ciekawe lekcje np. z edukacji polonistycznej, społeczno - przyrodniczej, plastycznej, muzycznej, a nawet matematycznej. Uczyć dziecko jak ratować las, znaczy uświadomić mu, że też może mieć w tym swój udział, że ochrona tego zasobu zależy od nas wszystkich. Człowiek sprawił, że przyroda ginie, a więc jego zadaniem jest jej ratowanie. Pracując z dziećmi w nauczaniu zintegrowanym staram się wpajać im "ekologiczne" zasady postępowania w domu i poza nim. Często organizuję dzieciom wyprawy do lasu. Przeprowadzam je zgodnie z programem edukacji społeczno - przyrodniczej. Treści, które chcę dzieciom przekazać w czasie takiej wycieczki dobieram odpowiednio do poszczególnych klas. Inne treści zostają przekazane dzieciom na wycieczce do lasu przeprowadzonej w klasie pierwszej, inne w klasie drugiej i inne w klasie trzeciej. Jednak są też elementy wspólne. Wspólnym zadaniem na takich wyprawach może być np. obserwacja przyrody leśnej, poznawanie środowiska leśnego różnymi zmysłami czy słuchanie odgłosów lasu. W czasie trzyletniego cyklu pracy z obecną klasą zaplanowałam trzy wyprawy do lasu. W klasie pierwszej - do lasu i na Ścieżkę Przyrodniczo - Dydaktyczną w Miradzu W klasie drugiej - do lasu i szkółki leśnej w Przyjezierzu W klasie trzeciej - do lasu w Dusznie - tę wycieczkę planuję na wiosnę Staram się też tak organizować wycieczki, by dzieci mogły zobaczyć las w różnych porach roku, np. jesienią czy wiosną . Podziwiać jego piękno, gdy przybiera różne, charakterystyczne dla danej pory roku barwy. Poniżej przedstawiam cele trzech wycieczek do lasu. Cele tych wycieczek są po części wspólne, a po części różne, dostosowane do programu poszczególnych klas. Wycieczka do Miradza - klasa I Celem wycieczki było: - rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych, - obserwacja przyrody leśnej, - obcowanie z przyrodą, podpatrywanie jej, - słuchanie odgłosów lasu, - znaczenie lasu dla człowieka, - poznanie rodzajów drzew, krzewów i roślin zielnych i rozpoznawanie ich, - poznawanie środowiska leśnego różnymi zmysłami, - rozumienie potrzeby ochrony środowiska. Na tej wycieczce dzieci wykonywały przydzielone zadania dotyczące lasu spacerując Ścieżką Przyrodniczo - Dydaktyczną. Wycieczka do Przyjezierza - klasa II Celem tej wycieczki było: - rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych, - dostrzeganie piękna przyrody, - rozpoznawanie drzew, krzewów i roślin zielnych, - poznanie typów lasu i warstw roślinności leśnej, - obserwacja przyrody leśnej w porze jesiennej, - docenianie znaczenia lasu, - właściwe zachowanie się w lesie. Na tej wycieczce dzieci wykonywały przydzielone zadania dotyczące lasu spacerując po lesie i po terenie szkółki leśnej. Wycieczka do Duszna - klasa III Cele wycieczki: - rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych, - obcowanie z przyrodą, - rozpoznawanie roślin leśnych, - poznawanie środowiska leśnego różnymi zmysłami, - poznanie warstwowej budowy lasu i roślinności poszczególnych pięter, - poznanie warunków życia w lesie, - obserwacja przyrody leśnej, - ekologiczne zachowanie w lesie, - właściwe rozumienie potrzeby ochrony przyrody. Na tej wycieczce dzieci będą wykonywały przydzielone zadania dotyczące lasu spacerując po lesie. Poniżej przedstawiam przykładową Kartę Pracy. Tę kartę dzieci wykonują na wycieczce pracując w grupach. Dzieci, które wcześniej będą miały duży kontakt z przyrodą z pewnością zaakceptują zasady zachowania się w lesie. Ważne jest, by sposób ich przekazania był interesujący. Może on przyjąć formę zabawy, krzyżówki, inscenizacji czy gry ekologicznej. W okresie wczesnoszkolnym dużą rolę w pracy z dziećmi pełnią gry i zabawy, które niosą z sobą bogate treści poznawcze, wychowawcze i kształcące. Gry o lesie mają za zadanie informować o jego wartościach, budować postawy proekologiczne, czyli uczyć szacunku i wrażliwości, tak bardzo potrzebnych w kontaktach z przyrodą, a także przekazać podstawowe zasady zachowania się w lesie. Gra "Wycieczka do lasu". "Wycieczka do lasu" to gra przeznaczona dla sześcio- i siedmiolatków. Do gry potrzebne są pionki w różnych kolorach ( mogą to być małe kasztany, żołędzie lub inne owoce lasu, które dzieci zbiorą na wycieczce poprzedzającej grę), plansze i kostki. Zasady gry. Dzieci po kolei rzucają kostką i przesuwają pionek o tyle oczek ile wskazała kostka. Niektóre pola na planszy są wyróżnione. Kiedy uczestnik trafi na takie pole musi wykonać polecenie, które odczytuje nauczyciel: Pole 5 - Jeśli twój pionek stoi na tym polu - jesteś szczęściarzem: na grzybobraniu udało ci się wypatrzeć ,, króla grzybów '' borowika. W nagrodę przesuń pionek na pole 8. Czy wiesz w jakiej porze chodzimy na grzybobranie? Pole 7 - Jakie znasz drzewa liściaste? Jeśli wymienisz - przesuń pionek o jedno pole do przodu. Pole 9 - Zauważyłeś żabkę. Pokaż wszystkim jak ona się porusza. A może potrafisz naśladować jej głos? W nagrodę przeskakujesz na pole 12. Pole 11 - "Chodzi po świecie z domkiem na grzbiecie". Jeśli zgadłeś - przesuwasz się o jedno pole do przodu. Pole 13 - Jesteśmy na leśnej polanie, pełno tu kwiatów i owadów. Czy znasz jakieś owady, jeśli tak - to wymień kilka i postaw pionek na polu 21. Pole 16 - Zamiast obserwować motyla siedzącego na roślinach złapałeś go. Mogłeś uszkodzić mu skrzydła. Tracisz rzut kostką. Pole 20 - "Kręcę się i pracuję, kopiec z igieł buduję. Dźwigam igły jak bale i nie narzekam wcale". Za prawidłową odpowiedź przesuwasz się o jedno pole do przodu. Pole 23 - Widziałeś zaskrońca. Opowiedz reszcie grupy jak on wygląda. Pole 26 - Potknąłeś się o wystający korzeń - tracisz rzut kostką - PATRZ POD NOGI! Pole 31 - Na leśnej ścieżce pojawił się tajemniczy przechodzień, czy wiesz kto to taki? Za to, że go nie rozdeptałeś otrzymujesz dodatkowy rzut kostką. Pole 33 - Miałeś pecha - użądliła cię osa, czekasz więc na kolegę, który niesie apteczkę. Dopiero po zakończeniu opatrunku możesz iść dalej. Opuszczasz jedną kolejkę. Pole 40 - "Ma okrągłe oczy Świetnie widzi w nocy I widzi i słyszy Poluje na myszy". Co to za ptak ukrywa się w gąszczu? - jeśli zgadniesz, możesz postawić pionek na polu 42 - nie każdy zobaczy sowę - tobie się udało. Pole 44 - Nie rozdeptałeś biedronki, która zjada codziennie 100 szkodników. Tymi szkodnikami są mszyce. W nagrodę przesuwasz pionek do przodu o jedno pole i jesteś coraz bliżej domku, gdzie czeka na ciebie i twoich kolegów wspaniały koktajl malinowy przygotowany przez żonę pana leśniczego. Pole 49 - "Choć mamy zielone pancerze, każdy szpilkami nabijany, to nie jeden nas zabierze, bo w pancerzu są ..." Jeśli zgadłeś - posuń pionek o jedno pole do przodu. Pole 52 - "Co to za pan skrzydlaty, miewa berecik czerwony? Bywa czarny i pstrokaty, a nawet zielony. Korniki z apetytem zjada, bo dla niego to przysmak nie lada". Kto to taki? Pole do przodu, jeśli udzieliłeś poprawnej odpowiedzi.  Gra "Wyścig" "Wyścig" to gra przeznaczona dla dzieci w młodszym wieku szkolnym, mogą w niej brać udział 3 osoby. W małej miejscowości położonej wśród lasów znajduje się przedsiębiorstwo produkujące puszki aluminiowe. Mieszka tu Tomek, który jest członkiem Klubu Młodych Ekologów działającego w jego szkole w ramach Ligi Ochrony Przyrody ( LOP ). Pewnego dnia Tomek towarzyszył tatusiowi podczas wizyty w przedsiębiorstwie. Kiedy Tomek rozmawiał z dyrektorem, który znał chłopca od dawna, podszedł jeden z pracowników i zapytał ile odpadów z przedsiębiorstwa mają wywieźć i kiedy. Podczas tej rozmowy dyrektor dokładnie wyznaczył ile odpadów ma być wywiezionych, czas wyruszenia ciężarówki z odpadami i miejsce ich wyrzucenia. Ciężarówka wyruszy za kilka godzin. Tomek jako młody ekolog wie, jak długo rozkłada się aluminium i jaki to może mieć wpływ na środowisko. Zna też dobrze miejsce w lesie, gdzie mają być wyrzucone śmieci. Postanawia opowiedzieć to swoim kolegom, poprosić ich o pomoc w udaremnieniu zaśmiecania lasu. Kiedy spotykają się w małej chatce w lesie ( w godzinę po usłyszeniu rozmowy ) Tomek opowiada to co usłyszał. Wspólnie postanawiają przeszkodzić w realizacji planów dyrektora. Jeden z chłopców wyrusza do Komendy Policji, drugi do szkoły, aby powiadomić Klub Młodych Ekologów, trzeci z nich - do leśniczówki. Kto będzie pierwszy: chłopcy czy ciężarówka? Przygotowanie do gry: Do gry potrzebne są 4 pionki; 3 dla zawodników, 1 oznaczający ciężarówkę. - Każdy zawodnik, aby ustawić pionek na odpowiednim polu wyjściowym musi wyrzucić na kostce 6 oczek. - Po uzyskaniu 6 oczek zawodnik stawia pionek na polu wyjściowym. Na pierwszym polu - zawodnik, który uzyskał jako pierwszy ,,szóstkę '', na drugim i trzecim - kolejni zawodnicy. - W momencie rozpoczęcia gry przez przynajmniej jednego zawodnika, rozpoczyna jazdę ciężarówka. - Po każdej kolejce jeden z zawodników rzuca kostką i ustala liczbę pól, po których przesuwa się ciężarówka. - Po każdej kolejce rzut ten wykonuje inny zawodnik, aby żaden z uczestników nie identyfikował się z ludźmi zaśmiecającymi środowisko. Objaśnienie planszy. - Pola A, B, C - to pola wyjściowe zawodników - Miejsce zaznaczone kolorem szarym - strefa zagrożenia: miejsce, w którym mają być wyrzucone odpady z fabryki. - Na trasie znajdują się przeszkody dla zawodników i ciężarówki oznaczone kolorem czarnym. Objaśnienia tras. Trasa A ( Leśniczówka ) Pole 3 - Nie znasz się na mapie. Omyłkowo wybierasz dłuższą drogę. Pole 9 - W porę przypominasz sobie, że po zjedzeniu śniadania zapomniałeś posprzątać. Cofasz się tylko o jedno pole, aby zebrać śmieci. Pole 15 - Dogania cię jadący samochód, który podwozi cię do leśniczówki. Rozmawiasz z leśniczym i razem wyruszacie do strefy zagrożenia. Trasa B ( Szkoła ) Pole 10 - Nie masz mapy, ani kompasu, a trasa jest słabo oznakowana. Zabłądziłeś. Szukasz szlaku. Tracisz 2 kolejki. Pole 13 - Idąc przez las spotykasz biwakujących kolegów i przyłączasz się do nich. Zapominasz przez chwilę o swoim ważnym zadaniu. Czekasz 1 kolejkę. Pole 20 - Nie znasz dokładnie drogi. Trafiłeś na rozwidlenie i omyłkowo wybrałeś dłuższą trasę. Idziesz drogą, którą wyznaczyła strzałka. Trasa C ( Komenda Policji ) Pole 5 - Przypominasz sobie, że wybiegłeś z domu nie zostawiając wiadomości rodzicom. Nie będą wiedzieć dokąd wyszedłeś i na jak długo. Cofasz się na pole startowe, aby zostawić rodzicom kartkę. Pole 8 - Jest gorąco. Po drodze mijasz rzeczkę. Kąpiesz się i tracisz 1 kolejkę. Pole 18 - Próbując nadrobić stracony czas biegniesz i skręcasz nogę. Ponieważ trochę boli - czekasz 1 kolejkę. UWAGA: Zawodnicy zbliżając się do strefy zagrożenia muszą uzyskać dokładnie taką ilość punktów jaka dzieli ich od tej strefy - dopiero wtedy mogą ją przekroczyć. Trasa ciężarówki: Pole 11 - Ciężarówka trafia na zamknięty przejazd kolejowy. Traci 1 kolejkę. Pole 20 - Samochód trafia na objazd. Dalej jedzie zgodnie ze strzałką. Pole 22 - Na drodze leży powalone drzewo uniemożliwiające przejazd. Musi ominąć przeszkodę - traci 1 kolejkę. Pole 27 - Samochód łapie ,, gumę ''. Kierowca zmienia koło i traci 1 kolejkę. Wygrywa ten, kto pierwszy dociera do strefy zagrożenia. Grę prowadzimy aż do momentu dojazdu ciężarówki do strefy zagrożenia.  Gra "Las naszym przyjacielem" Opis gry. Gra planszowa ,, Las naszym przyjacielem ''jest przeznaczona dla dzieci w młodszym wieku szkolnym umiejących czytać. Składa się ona z: - planszy, - kartoników - każde wybrane pole ma dwie wersje pytań różne dla każdego z uczestników, - karty pytań i poprawnych odpowiedzi, - kostki i pionków. W grze biorą udział dwie osoby. Rozpoczyna ten gracz, który wyrzuci większą ilość oczek na kostce. Dalej gracze przesuwają się zgodnie z ilością wyrzuconych oczek. Dołączone do planszy kartoniki należy ułożyć kolejno parami tak, aby widoczne były tylko ich numery. Kiedy gracz znajdzie się na danym polu sprawdza czy wśród kartoników jest numer tego pola. Jeśli tak - odczytuje tekst na odwrocie kartonika i odpowiada na pytanie lub wykonuje polecenie. Najczęściej na kartoniku znajduje się pytanie i dwie lub trzy możliwości odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. Następnie na planszy pytań i poprawnych odpowiedzi sprawdza czy wybrana przez niego odpowiedź jest właściwa. Jeśli tak - dziecko może grać dalej, jeśli nie - czeka jedną kolejkę. Również w przypadku gdy gracz nie znalazł wśród kartoników swojego numeru sprawdza czy nie ma tego numeru na planszy pytań i odpowiedzi; jeśli jest - wykonuje polecenie zapisane na planszy pod tym numerem. Przedstawiona gra jest grą dydaktyczną, która w szerokim zakresie podejmuje tematykę ekologiczną. Gra ma charakter poznawczy. Obok zagadnień takich jak zanieczyszczenie powietrza, wód, gleb, ochrona drzew, mrowisk, uwzględnia zachowanie porządku w lesie. Gra zawiera wiele wiadomości przyrodniczych dotyczących np. wyglądu roślin i zwierząt, ich zwyczajów, obszaru występowania. Może więc być także dobrym wykorzystaniem i utrwaleniem wiadomości zdobytych przez dzieci w szkole. Kilkakrotna zabawa z uwzględnieniem gry pozwala lepiej zapamiętać i zrozumieć przekazywane treści. Nie wymaga obecności dorosłych. Dzieci ćwiczą samodzielnie swe umiejętności w czytaniu. Literatura: "Gry dydaktyczne w edukacji ekologicznej" - praca zbiorowa pod redakcją Lubomiry Domki |